Overstappen op led-verlichting; de aandachtspunten op een rij

• april 13, 2015
• Advies elektrotechniek

De overstap naar led-verlichting lijkt een logische stap op weg naar energiebesparing. Veel afnemers van verlichting schakelen over op led-verlichting zodra zich de gelegenheid voordoet bij groepsremplace in bestaande installaties of bij renovatie van een gebouw. Maar, is de overstap naar led-verlichting altijd de goede keuze en welke aandachtspunten zouden de revue moeten passeren?

Energiebesparing verplicht

Soms lijkt het of energiebesparing behalve goed voor het milieu en de eigen portemonnee verplicht is. In een aantal gevallen is dat inderdaad zo. Organisaties die jaarlijks meer dan 50.000 kWh aan elektriciteit en/of meer dan 25.000 m³ gas verbruiken zijn gehouden aan de Wet Milieubeheer. Deze wet, uitgewerkt in het Activiteitenbesluit, bepaalt dat maatregelen die een terugverdientijd hebben van 5 jaar of minder verplicht zijn te nemen. De controle op naleving van dit besluit ligt bij het zogenoemde bevoegd gezag, meestal de milieudienst van een gemeente.

Gevolgen overstap

Het overstappen op led-verlichting simpel en alleen op grond van energiebesparing is op zich niet onverstandig. Het is wel belangrijk de gevolgen van een overstap eerst goed in kaart te brengen. Zo moet u proberen vast te stellen op welke uitgangspunten (het lichtplan) uw verlichtingsinstallatie is ontworpen. Voor een goede verlichting van met name de werkomgeving is een juiste verlichtingssterkte, lichtkleur en een gelijkmatige verdeling van de verlichting belangrijk. Bovendien is ook de verblindingsfactor van de gebruikte lichtbronnen een belangrijk punt van aandacht. Led-verlichting mag aan die basiswaarden geen afbreuk doen.

Invallend daglicht

Het gebruik maken van invallend daglicht is een eerste stap bij het opstellen van de criteria voor een lichtplan dat gebaseerd wordt op led-verlichting. De verlichtingssterkte en lichtkleur kunnen goed worden afgestemd op invallend daglicht waarbij de armaturen aanvullend zijn op het beschikbare daglicht.

Keurmerken led-verlichting

Bij de keuze van led-verlichting is het aan te bevelen te letten op kwaliteitskenmerken waaruit blijkt dat de betreffende led-verlichting aan de kwaliteitseisen zal voldoen. De aangebrachte CE-markering is dat per definitie niet. Deze markering is geen keurmerk, maar geeft alleen aan dat het product aan de Europese Richtlijnen voldoet.

Levensduur led-verlichting

Overstappen op led-verlichting gebeurt meestal vanwege een verwachte besparing op de kosten. Daardoor ligt de focus vaak op de levensduur en het energieverbruik van de lichtbron. Maar de levensduur van een ledsysteem, het hele armatuur dus, is mede afhankelijk van de overige componenten zoals de leddriver. Bovendien loopt de lichtopbrengst van led-verlichting veel sneller terug dan van bijvoorbeeld hoogfrequente TL-buislampen. Van belang is na te gaan wat de lumenbehoudfactor is bij de opgegeven levensduur. Zo is bij de meeste led-verlichting die factor L70, hetgeen betekent dat de lichtbron aan het eind van de opgegeven levensduur nog 70% van de oorspronkelijke lichtstroom levert. Ter vergelijking, een TL-buislamp levert nog 90% (L90) bij einde levensduur op circa 20.000 uur. Wat levert uw led-verlichting nog op bij diezelfde 20.000 uur?

Lichtkwaliteit led-verlichting

Binnenverlichting in een werkomgeving moet voldoen aan bepaalde waarden van verlichtingssterkte en kleurweergave. In bepaalde gevallen geldt dat ook voor buitenverlichting. In de norm NEN-EN 12464 wordt de kwaliteit van verlichting met betrekking tot vele (werk)situaties helder aangegeven. Het is belangrijk in het kader van de arbeidsomstandigheden daarmee terdege rekening te houden.

Energie efficiëntie led-verlichting

De opgegeven prestatie van led-verlichting wordt vaak gerelateerd aan het energieverbruik van de lichtbron. Maar ook de driver speelt hierin een rol. Daarnaast is de arbeidsfactor en de powerfactor (PF) van het ledsysteem van belang. Een te lage arbeidsfactor, betekent extra energie verlies (blindvermogen) dat niet gebruikt wordt voor verlichting, maar wel warmte in uw installatie oplevert. De powerfactor draagt bij aan harmonische vervorming van spanning en stroom in uw installatie. De combinatie van arbeidsfactor en powerfactor van een ledsysteem dient zo dicht mogelijk bij 1 te liggen, maar niet minder dan 0,90 te zijn.

Meer aandachtspunten

Behalve de genoemde aandachtspunten is het belangrijk te letten op de nominale lichtopbrengst in lumen, de lichtuitstraling (hoek), de kleurspreiding en de lichtterugval van het beoogde ledsysteem. Een veel gemaakt fout is het letten op de verhouding tussen lumen en vermogen (Lm/W). Die verhouding is niet te vergelijken met de lumen/watt verhouding van TL-buislampen.

Uw onafhankelijk adviseur elektrotechniek helpt u graag bij de keuze voor led-verlichting in uw specifieke situatie.

Gerard Wessels

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.