Noodverlichting, meer mogelijkheden om effectief te verwijzen

• december 03, 2018
• Advies elektrotechniek

Noodverlichting is een veiligheidseis die in het Besluit bouwwerken leefomgeving wordt beschreven. Aangegeven wordt wanneer noodverlichting verplicht is en waaruit die dan moet bestaan. Noodverlichting is de algemene benaming van alle voorzieningen die te maken hebben met verlichting in noodsituaties. Onder noodverlichting vallen de begrippen vluchtweg verlichting, vluchtroute aanduiding, antipaniek verlichting en verlichting van werkplekken met verhoogd risico. Het besluit beschrijft alleen de verplichting tot toepassen van noodverlichting en verwijst daarbij naar enkele essentiële normen over hoe een installatie moet zijn ingericht.

Noodverlichting en de regels

Het Besluit bouwwerken leefomgeving geeft aan in welke ruimten noodverlichting verplicht is en dat vluchtwegen moeten leiden naar een veilig te betreden aansluitend terrein of de openbare weg. Het Arbeidsomstandighedenbesluit geeft aan onder welke omstandigheden noodverlichting verplicht is. De normen NEN 1010 en NEN-EN 1838 beschrijven installatie technische voorschriften over de aanleg van noodverlichting. Ontwerp- en installatie richtlijnen over respectievelijk centraal gevoede noodverlichting en vluchtroute aanduiding zijn beschreven in de normen NEN-EN 50171 en NEN-EN 50172. De normen NEN 3011 en NEN-EN-ISO 7010 geven de toe te passen pictogrammen voor vluchtroute aanduiding weer. Tot slot beschrijft de ISSO-publicatie 79 het nodige omtrent onderhoud en inspectie, afgeleid uit het Besluit bouwwerken leefomgeving artikel 2.6 (zorgplicht technische installaties).

Noodverlichtingssystemen

Bij de opbouw van een installatie voor noodverlichting kan een keuze gemaakt worden uit twee systemen. Afhankelijk van de omvang van een gebouw is een keuze mogelijk tussen een centraal gevoede of decentraal gevoede installatie. Centraal gevoed betekent dat de armaturen niet zelfvoorzienend zijn en worden gevoed vanuit een centraal opgestelde batterij. Decentraal gevoede armaturen zijn wel zelfvoorzienend en zijn aangesloten op een eindgroep van de reguliere verlichtingsinstallatie. Een interne batterij voedt de armaturen bij wegvallen van de reguliere netspanning.

Aanvullende mogelijkheden

De wettelijke eisen gesteld aan noodverlichting, zoals in het Besluit bouwwerken leefomgeving aangegeven, gelden als minimum eisen. Uiteraard moet een installatie daaraan voldoen, maar er zijn mogelijkheden om een installatie voor noodverlichting nog veiliger te maken. Die mogelijkheden zijn daarmee geen wettelijke eis, maar kunnen het vluchten vanuit een gevaarlijke situatie wel veiliger of effectiever maken. Verschillende fabrikanten bieden diverse mogelijkheden die in bepaalde situaties praktisch zijn of een extra veiligheid bieden. Bepalend is echter altijd dat aanvullende mogelijkheden de wettelijke eisen, zoals in het Besluit bouwwerken leefomgeving zijn beschreven, niet negatief mogen beïnvloeden.

Mogelijkheden noodverlichting

De van oudsher bekende systemen voor noodverlichting bieden vooral de mogelijkheid tot “aan” of “uit” in een noodsituatie. Maar, in de hedendaagse leef- en werkomgeving en met de technische mogelijkheden van vandaag is meer mogelijk. Behalve de uitwendige kleur van armaturen aan te passen aan de omgeving, denk aan zwart voor een theater of bioscoop, zijn er diverse schakel technische mogelijkheden. Die mogelijkheden variëren van energie besparingsmogelijkheden tot functionele schakelmogelijkheden.

Energiebesparing

Hoewel de hedendaagse vluchtroute aanduiding veelal in ledverlichting wordt uitgevoerd is energie besparing in sommige situaties nog steeds gewenst. Zo kan in een centraal gevoede installatie eenvoudig worden voorzien in een schakelfunctie waarmee alle vluchtroute aanduiding wordt uitgeschakeld bij het inschakelen van een inbraakdetectie installatie. Ook enkele fabrikanten van decentrale armaturen bieden veelal via een DALI-besturing een dergelijke mogelijkheid.

Dimbare noodverlichting

In ruimten waarin personen tijdelijk in het donker verblijven is een keuze mogelijk voor dimbare vluchtroute aanduiding. Met het dimmen van de reguliere verlichting worden de pictogram armaturen mee gedimd tot een minimaal niveau. Dat geeft minder verstoring van de aandacht en toch voldoende veiligheid, mits wordt voldaan aan de wettelijke gestelde eisen in geval van een noodsituatie. Die noodsituatie wordt dan meestal vertaald naar uitval van de reguliere netspanning en bij brand. Als gevolg van uitval van netspanning of door de brandmeldcentrale wordt de noodverlichting ingeschakeld en de vluchtroute aanduiding naar 100% gestuurd. Maar, er zijn meer noodsituaties denkbaar waarbij een veilige vluchtroute moet worden geborgd. Zo kan een calamiteit zoals onwel worden van bezoekers of, erger nog, een bepaalde melding van externen een reden zijn tot ontruiming. Een goedgekozen handmatige manier van aansturen van de noodverlichting zou dan essentieel kunnen zijn.

Dynamische vluchtwegsturing

Een andere techniek die toegepast kan worden is het bepalen van de juiste vluchtroute afhankelijk van de plaats van een calamiteit. Zo kan met behulp van een brandmeldinstallatie al dan niet aangevuld met een camera systeem de vluchtroute dynamisch worden aangegeven. In de programmatuur van de installatie zijn dan verschillende scenario’s geprogrammeerd waarbij in bepaalde noodsituaties de meest effectieve vluchtroute kan worden aangegeven. Maar, ook bij deze technische mogelijkheid moet goed worden overwogen of alle scenario’s voldoende zijn doordacht en bij wie de verantwoordelijkheid ligt voor de aangegeven vluchtroute.

Optimale herkenning vluchtweg

Juist omdat de van oudsher bekende vluchtroute aanduiding ons zo vertrouwd is, ontgaat de aanduiding menigeen. Heeft u zich wel eens afgevraagd waarom u min of meer als vanzelf dezelfde weg terug kiest dan waardoor u gekomen bent. Dat zal in een noodsituatie niet minder worden. Er zijn inmiddels noodverlichtingssystemen die in een noodsituatie vluchtroute aanduiding laten variëren in lichtopbrengst boven de minimaal voorgeschreven verlichtingssterkte. Daarmee wordt de aandacht beter getrokken en de zichtbaarheid vergroot.

Uw onafhankelijk adviseur elektrotechniek is uw aanspreekpunt voor de keuze van een voor uw situatie geschikt systeem voor noodverlichting. Ook voor beheer en controle van uw noodverlichting kan een advies voordelen opleveren.

Gerard Wessels

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.