Noodverlichting; aanleg, intelligentie en controle

• oktober 26, 2015
• Advies elektrotechniek

In ieder gebouw van enige omvang treft u noodverlichting aan. Meestal direct herkenbaar aan de pictogrammen met de bekende rennende figuurtjes. We zijn er aan gewend en merken de armaturen vaak niet bewust op. Toch is noodverlichting een essentiële en vaak verplichte beveiligingsinstallatie als onderdeel van de vluchtwegen en brandveiligheid van een gebouw. Wat schuilt er achter de techniek van noodverlichting en wat is er mee mogelijk?

Opbouw noodverlichting

De belangrijkste onderdelen van noodverlichting zijn de direct zichtbare pictogrammen, de vluchtroute aanduiding, en de meestal minder opvallende vluchtweg verlichting in de vorm van kleine armaturen die alleen oplichten als de normale verlichting niet meer functioneert. Daarnaast bestaan nog enkele andere toepassingen zoals anti-paniekverlichting en verlichting van risicovolle werkplekken. Met name de vluchtwegverlichting moet in de vluchtwegen een verlichtingssterkte bereiken van ten minste 1 lux op de vloer.

Soorten noodverlichting

Afhankelijk van uw voorkeur kunt u een keuze maken uit een centraal systeem of decentrale armaturen voor noodverlichting. Een centraal systeem is opgebouwd uit een centraal opgestelde energie voorziening met accupakket en door het gebouw verspreid aangebrachte pictogram- en vluchtwegarmaturen. Decentrale armaturen zijn autonoom en daarom voorzien van een eigen accupakket. Dergelijke armaturen behoeven geen centrale bekabeling en moeten worden aangesloten op dezelfde eindgroep als waarop de reguliere verlichting is aangesloten. Een variant op beide systemen is de mogelijkheid meerdere centrale voedingseenheden verspreid door het gebouw op te nemen. Een goed voorbeeld daarvan is de toepassing van een centrale voedingseenheid aan het begin van een lichtlijn in bijvoorbeeld grotere winkelpanden zoals supermarkten en markthallen.

Functie noodverlichting

Noodverlichting verzorgt een verlichte vluchtweg naar de dichtstbijzijnde nooduitgang. Dat is bij een noodsituatie de snelste weg naar buiten. Maar, een vast aangegeven route houdt geen rekening met de plaats en de aard van de noodsituatie. Ook worden de meestal boven vluchtdeuren aangebrachte pictogrammen minder zichtbaar door eventuele rookverschijnselen. Als de noodverlichting juist is geprojecteerd zou elke vluchtroute in principe door een rookvrije locatie moeten voeren. Maar, een noodsituatie hoeft helemaal niet altijd om een brand te gaan. Ook een panieksituatie of noodzakelijke ontruiming als gevolg van andere oorzaken kan aanleiding zijn een gebouw snel en veilig te moeten ontvluchten.

Intelligente noodverlichting

Technisch zou het mogelijk moeten zijn de richting van de vluchtroute aan te passen aan de omstandigheden bij een bepaalde noodsituatie. Om dit te kunnen bereiken is integratie noodzakelijk van meer beveiligingssystemen in het gebouw. Zo zouden rookmelders, camera’s, bewegingsmelders of warmtesensoren kunnen bijdragen aan de bepaling van de juiste vluchtwegen. Daarvoor is intelligente software en vooral de juiste interpretatie nodig van gegevens uit die verschillende componenten. De richtingspijlen op de pictogrammen moeten dan wel kunnen worden aangepast. Vooralsnog zijn in de huidige voorschriften bepalingen opgenomen voor de uitvoering van herkenbare pictogrammen. Maar, voorschriften geven de minimaal te verzorgen veiligheid aan. Het mag anders of beter, maar niet minder dan de huidige regelgeving.

Dynamische noodverlichting

Inmiddels zijn meerdere systemen voor dynamische noodverlichting verkrijgbaar. Met name gaat het dan om systemen die worden gekoppeld met de brandmeldinstallatie. De informatie uit de rookmelders stuurt dan niet alleen de brandmeldcentrale en het ontruimingssignaal aan, maar kan ook de meest veilige vluchtroute activeren door de richtingspijlen van de pictogrammen aan te passen. “INOTEC noodverlichting BV” uit Apeldoorn, de Nederlandse vertegenwoordiging van “INOTEC Sicherheitstechnik GmbH”, heeft met innovatieve en geavanceerde noodverlichtingssystemen in Nederland reeds ervaring opgedaan.

Overwegingen

Op zich lijken dit goede technologische ontwikkelingen. Maar, dergelijke systemen moeten goed worden doordacht. Behalve de technische informatie is de interpretatie van die informatie vooral de basis voor het nemen van goede beslissingen. Want, wie draagt de verantwoordelijkheid voor het kiezen van de juiste vluchtroute afhankelijk van een bepaalde noodsituatie? Welke informatie bij welke type noodsituatie weegt zwaarder? Wat gebeurt er als een verandering in de noodsituatie een wijziging in de vluchtroute vereist? Blijkt de technisch verkregen informatie over de noodsituatie betrouwbaar genoeg om daarop beslissingen te nemen? De ontwikkeling van intelligente technische systemen is een uitstekende ondersteuning bij de veiligheidsinstallaties in gebouwen, maar wel in combinatie met het gezond verstand.

Controle noodverlichting

Noodverlichting dient u ten minste jaarlijks te (laten) controleren op beschikbaarheid. Die verplichting komt voort uit het Besluit bouwwerken leefomgeving, artikel 2.6, en het Arbo-besluit. Beide regelingen beschrijven een zorgplicht met betrekking tot technische installaties respectievelijk de veiligheid van werknemers. Die controle wordt door veel bedrijven inmiddels technisch mogelijk gemaakt langs bedrade of draadloze weg. Een al dan niet web-georiënteerd systeem levert keurig de informatie over het functioneren van zowel centrale als decentrale armaturen. Maar, bedenk wel dat een controle op de staat van pictogrammen toch altijd nog ter plekke moet worden gecontroleerd.

Uw onafhankelijk adviseur elektrotechniek blijft uw aanspreekpunt voor de keuze van een voor uw situatie geschikte installatie voor noodverlichting.

Gerard Wessels

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.