NEN 1010:2015 beschrijft nu beveiliging tegen vlambogen

• december 07, 2015
• Advies elektrotechniek

In september 2015 is de vernieuwde versie van de “bijbel” voor elektrische installaties, de NEN 1010, verschenen. Vanaf 1 oktober 2015 mag deze editie van de norm worden toegepast voor elektrische installaties die na die datum worden ontworpen. Dat geldt niet alleen voor nieuwe installaties, maar ook voor grotere wijzigingen en aanvullingen op bestaande installaties. De editie 2015 is op veel plaatsen aangepast ten opzichte van de voorgaande editie uit 2007. Onder andere is veel aandacht besteed aan vormen van beveiliging tegen het ontstaan van brand.

Kortsluiting

Veel berichten in de media over brand in gebouwen geven als oorzaak kortsluiting. Maar, elke installatie is normaal gesproken voldoende voorzien van smeltveiligheden of installatie automaten die een kortsluiting afschakelen voordat een gevaarlijke situatie ontstaat. Brand ontstaat meestal niet door kortsluiting, maar door oorzaken die uiteindelijk tot kortsluiting leiden. Ofwel, brand is vaak de oorzaak van kortsluiting en niet andersom.

Beveiliging installatie

De norm NEN 1010 beschrijft veel vormen van beveiliging in een elektrische installatie. Zo worden genoemd beveiliging tegen directe en indirecte aanraking, aarding en potentiaal vereffening, aardlekbeveiliging, overspanningsbeveiliging en sinds de nieuwe editie ook een beveiliging tegen vlambogen, “Arc Fault Detection” (AFD) genoemd. Elk van de gevaren kan worden bestreden met een bepaalde vorm van technische beveiliging. De mate waarin dat nodig is wordt bepaald door de plaatselijke omstandigheden en de daarbij behorende te treffen voorzorgsmaatregelen.

Aanrakingsgevaar

Iedereen kan zich wat voorstellen bij aanrakingsgevaar. Blanke delen in een elektrische installatie leveren een aanzienlijk risico op aanraking met vaak fatale gevolgen. Daarom wordt gekozen voor een afdoende isolatie van draden, bekabeling en apparatuur. Maar, niet in alle gevallen is die bescherming voldoende. Met name in minder, of niet, gesloten verdeelkasten en lasdozen wordt nogal eens een al dan niet verkoolde muis of kleine rat aangetroffen die na het overlijden juist zorgt voor een ander belangrijk gevaar, namelijk lekstromen of vlambogen.

Vlambogen

Zoals opgemerkt is het risico op brand door fouten in een elektrische installatie het gevolg van warmte ontwikkeling en niet zozeer van kortsluiting. Slechte verbindingen of onvolledige kortsluitingen zijn belangrijke oorzaken van warmte ontwikkeling. Beide oorzaken worden niet weggenomen door smeltveiligheden, automaten, aarding of aardlekbeveiliging, maar alleen door voldoende onderhoud. Om het risico op warmte ontwikkeling als gevolg van beschadigde draden of kabels te beperken is in de vernieuwde editie van NEN 1010 vlamboogbeveiliging geïntroduceerd, die wordt beschreven in artikel 421.7. Hoewel geen bindend voorschrift geldt ook een aanbeveling als toepasbare beschermingsmaatregel, die door de huidige techniek mogelijk wordt gemaakt. Een niet zelf schakelende vlamboogbeveiliging, AFC genoemd, wordt per eindgroep parallel aan de installatie- of aardlekautomaat gemonteerd en detecteert snelle kortdurende pulsen in de stroom. Deze relatief lage stroompulsen ontstaan door overslag tussen beschadigde aders of leidingen ongeacht of dit tussen aders onderling of naar de aardleiding is. Beschadiging kan ontstaan door mechanische schade of overspanning. Bij beschadigingen of slechte verbindingen ontstaat warmte ontwikkeling waardoor verkoling of verbranding van isolatie of contactmateriaal kan ontstaan. Op den duur zal dan een overslag plaatsvinden waardoor de warmte ontwikkeling nog meer toeneemt en een reëel gevaar voor brand ontstaat. De weg geknaagde isolatie van aders en de geëlektrocuteerde muis in uw verdeelkast of open lasdoos vormt daarmee de feitelijke oorzaak van het ontstaat van brand. Een AFD, of AFDB als de vlagboogbeveiliging zelf schakelend is, vermindert het risico dat ontstaat als gevolg van vlambogen, maar neemt de oorzaak niet weg!

Aarding en vereffening

Aarding van een elektrische installatie is essentieel voor een veilig gebruik van aangesloten apparatuur. Immers bij een fout in de apparatuur kan een gevaarlijke spanning op de behuizing van die apparatuur ontstaan die bij aanraking tot fatale gevolgen kan leiden. Een goed aangesloten aardleiding, officieel beschermingsleiding genoemd, zal een gevaarlijke spanning laten afvloeien naar aarde waardoor een ontstane foutstroom direct naar aarde stroomt en niet via het menselijk lichaam. Potentiaal vereffening zorgt ervoor dat verschillende delen van een elektrische installatie op een gelijke potentiaal worden gehouden waardoor bij gelijktijdig aanraken van die delen geen gevaarlijke vereffeningstroom gaat vloeien. Maar, niet alle aardleidingen of vereffeningsleidingen zijn per definitie goed aangesloten. Overgangsweerstanden of zelfs losgetrilde aansluitingen komen niet zelden voor. Deze fouten worden in de regel pas opgemerkt als de bescherming nodig is en kennelijk niet voldoet. Dan is het dus vaak al te laat.

Aardlekbeveiliging

Een belangrijke beveiliging voor mens en dier is de aardlekschakelaar. De meest toegepaste aardlekschakelaar schakelt af bij een lekstroom van 30 mA of hoger. Deze stroomwaarde is niet gevaarlijk voor mens en dier en geeft daardoor een goede bescherming tegen een elektrische schok. Maar, in dit geval zijn er weer verschillende type aardlekschakelaars, ieder met specifieke eigenschappen. De toepassing van een bepaald type aardlekschakelaar moet dus worden vastgesteld aan de hand van de voorschriften, de plaatselijke omstandigheden en de aan te sluiten apparatuur. Een aardlekschakelaar is echter niet zaligmakend. Het toestel schakelt alleen af zodra een lekstroom naar aarde wordt gemeten. Lekstromen tussen de spanning voerende draden of installatie delen worden door het toestel niet gedetecteerd.

U onafhankelijk adviseur elektrotechniek helpt u met het juist vormgeven van de noodzakelijke beveiligingen afhankelijk van uw specifieke situatie en de daarmee verband houdende voorschriften.

Gerard Wessels

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.