NEN_8012:2020
NEN 8012 of Bouwbesluit? Keuze van het leidingtype
aardlekbeveiliging autolader
Oplaadeenheid voor elektrische voertuigen correct aansluiten

Ledverlichting in kantoren, verplicht toe te passen of toch niet

Veel publicaties geven aan dat bedrijven per 1 juli 2020 verplicht zouden zijn uitsluitend nog ledverlichting toe te passen. Dat is een misverstand en dus niet juist. Bedrijven moeten per 1 januari 2023 voldoen aan energielabel C. In de Tweede Kamer is al weer even geleden een motie aangenomen met die strekking, maar een motie is geen wet of verplichting. Op het moment van schrijven van dit artikel is er geen wet die specifiek ledverlichting voorschrijft in welk gebouw dan ook. Maar, hoewel het toepassen van ledverlichting geen wet is, het levert wel voordelen op. Mits goed aangebracht.

Wel of geen verplichting

Zoals gezegd, een motie in de Tweede Kamer is geen wet of maatregel die leidt tot een verplichte toepassing. Toch is er wel wetgeving, maar dan over energie besparing in gebouwen en in het bijzonder over kantoren. Elk kantoorgebouw of kantoorlocatie groter dan 100 m² moet per 1 januari 2023 ten minste voldoen aan energielabel C. Dat staat te lezen op de site van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland RVO.nl. Energielabel C houdt in een Energie-Index van 1,3 of beter. Een gebouw dat niet aan deze eis voldoet, mag per 1 januari 2023 niet meer als kantoor worden gebruikt. Deze verplichting richt zich dus niet specifiek op ledverlichting en staat reeds in het Bouwbesluit 2012. Een andere wettelijke verplichting is het activiteitenbesluit gebouwen met betrekking tot energie besparende maatregelen die op korte termijn zijn terug te verdienen.

Uitzonderingen op de regel

Nederland zou Nederland niet zijn als er geen uitzonderingen op de regel gelden. Die uitzonderingen zijn eveneens genoemd op de site van RVO.nl en houden een praktische invulling in op de algemene regel. Het gaat daarbij dus niet specifiek om het toepassen van ledverlichting, maar om het bereiken van het energielabel C. De uitzonderingen betreffen in hoofdzaak het percentage kantooroppervlak binnen het gebouw en de periode dat de locatie als kantoor wordt gebruikt.

Ledverlichting toepassen

Ook al is de toepassing van ledverlichting geen verplichting, het levert wel veel voordelen op, mits goed geïnstalleerd. Voor elke situatie is er wel passende ledverlichting te vinden. Voor de inmiddels uitgefaseerde gloei- en halogeenlampen zijn uitstekende vervangers beschikbaar. Zelfs voor de laagvolt halogeenlampjes zijn goede en betaalbare led oplossingen beschikbaar. Ook TL-vervangende lichtbronnen, noodverlichting en decoratieve ledlampen voor de particuliere markt zijn volop doorontwikkeld en verkrijgbaar.

Kwaliteit ledverlichting

Gelukkig is met de doorontwikkeling van ledverlichting ook de kwaliteit verbeterd. Dat neemt niet weg dat met name de enkele jaren geleden aangebrachte ledverlichting, met de kwaliteit uit de beginjaren, toch wel enige aandacht verdient. Juist omdat naast het argument van minder energie de lange levensduur een belangrijk tweede argument is, zijn we geneigd voorlopig niet meer om te kijken naar de ledverlichting die we enkele jaren geleden hebben geïnstalleerd. Maar ook nu nog is aandacht voor de kwaliteit van ledverlichting van groot belang. Sommige producten met een onwaarschijnlijk lage prijs en dito terugverdientijd zijn misschien toch niet de juiste oplossing.

Lichtopbrengst ledverlichting

Lichtopbrengst van de ledlichtbron is een belangrijk onderwerp. Een veel gemaakte fout is het vergelijken van de lumen/watt verhouding van conventionele verlichting en de vervangende ledverlichting. Het lampvermogen van conventionele verlichting was immers eenvoudig te relateren aan de lichtopbrengst. Die verhouding is bij ledverlichting substantieel anders. De verlichtingsplannen opgesteld met conventionele verlichting gingen uit van de verlichtingssterkte in lux. Die verlichtingssterkte in lux is één op één afhankelijk van de lichtstroom in lumen van de toegepaste lichtbron. Bij een vergelijk is dus niet de lumen/watt verhouding van de lichtbron van belang, maar het aantal lumen van de te vervangen oude lichtbron en de nieuwe ledlichtbron. Simpelweg bestaande verlichting één op één vervangen door ledverlichting kan behoorlijk tegenvallen.

Elektrische eigenschappen led

Net als elke lichtbron heeft ook ledverlichting specifieke eigenschappen. De belangrijkste eigenschap die een bijdrage levert aan de kwaliteit van een elektrische installatie is de powerfactor. Die factor is de verhouding tussen werkelijk (kW) en schijnbaar vermogen (kVA). Die verhouding moet ten minste 0,85 zijn. Hoe dichter bij 1 hoe beter. Ook al is er formeel geen Europese bepaling voor deze factor voor ledverlichting tot 25W, veel “lage factor” lampen in een grotere installatie zorgen voor veel problemen.

Lichtkleur en flicker

Een tweetal andere belangrijke factoren zijn lichtkleur en flicker. De lichtkleur wordt bij professioneel gebruikte ledverlichting veelal in 3000 (warmwit) of 4000 (koelwit) graden Kelvin aangegeven. Een belangrijk verschil afhankelijk van de toepassing. Flicker is de mate waarin de lichtbron knippert als gevolg van de omzetting van wissel- naar gelijkspanning in de driver. Met name bij het dimmen van ledverlichting en bij de goedkopere producten speelt deze factor een grote rol. Hoewel dat meestal met het blote oog niet waarneembaar lijkt, bestaat het fenomeen wel degelijk. Bij langdurig werken in met led verlichte ruimten ontstaat hoofdpijn. De oorzaak moet vaak worden gezocht in de factor flicker, maar ook de verlichtingssterkte in de ruimte kan na vervanging van de conventionele verlichting fors lager zijn dan waarop de installatie destijds was uitgerekend.

Energie besparing

Tot slot zijn de besparingen op energiekosten ook iets om toch beter naar te kijken dan de gemiddelde leverancier u doet geloven. Waarom zou u niet gewoon vragen die beloofde energiebesparing te garanderen. Vaak komt dan alsnog een meer realistische berekening van de besparing boven het spreekwoordelijke water.

Uw onafhankelijk adviseur elektrotechniek help u graag met eventuele technische aanpassingen in uw bestaande elektrische installatie, de feitelijke kosten of de werkelijk te verwachten besparing.

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek, beoordeelt uw installatie of verzorgt projecttoezicht.