Bliksembeveiliging met juiste combi-afleiders

• augustus 31, 2015
• Advies elektrotechniek

De elektrische installatie is een essentiële technische installatie in uw gebouw. Een storingsvrij functioneren is dus geboden. Behalve de risico’s ten aanzien van overstroom en kortsluiting zijn er nog meer risico’s waarmee u rekening zou moeten houden. Zo kunnen blikseminslag en bliksemontladingen ernstige schade aanrichten in uw elektrische installatie. Overspanningsbeveiliging is dan een goede optie, maar alleen als die goed is opgebouwd.

Bliksembeveiliging

Veel gebouwen waarin bliksembeveiliging is toegepast zijn voorzien van een, meestal in koper uitgevoerd, maasvormig daknet met gevelleidingen naar aarde. Die gevelleidingen zijn aangesloten op in de grond aangebrachte elektroden of de gebouwfundering. Deze vorm van bliksembeveiliging werd voorheen aangebracht op grond van de inmiddels vervallen norm NEN 1014. Uitgangspunt daarbij was dat een blikseminslag op het gebouw, bestaande uit een zeer hoge bliksemstroom, zo snel mogelijk moest worden afgeleid naar aarde om schade aan gebouw en installaties te voorkomen. Met de jaren is het inzicht en de ervaring met bliksemafleiding fors verbeterd waardoor de vervallen norm is vervangen door de nieuwe norm NEN-EN-IEC 62305.

Risico’s blikseminslag

Door analyse van blikseminslagen is het inzicht ontstaan dat niet zozeer de blikseminslag het probleem is, maar veel meer de gevolgen van een bliksemontlading. Het grootste risico bestaat uit de overspanning in een elektrische installatie als gevolg van de bliksemontlading in de omgeving van het gebouw. Juist die overspanning, een spanning vele malen hoger dan de bekende 230V, is verantwoordelijk voor grote schade aan de installatie zelf en de daarop aangesloten apparatuur.

Bliksembeveiliging verplicht

Bliksembeveiliging is geen verplichting in uw elektrische installatie. Maar langs de weg van diverse wettelijke bepalingen, zoals de Omgevingswet en de ARBO-wet wordt van u het inrichten van een veilige werkomgeving verwacht. In de private sfeer kan een verzekeringsmaatschappij eisen dat u in het kader van brandbeveiliging overspanningsbeveiliging aanbrengt.

NEN-EN-IEC 62305

De nieuwe norm gaat bij de beveiliging tegen bliksemontladingen uit van een risico analyse en een zogenoemd zone-model. Dat houdt in dat op basis van het risiconiveau een bepaalde beveiligingsklasse van toepassing is. Die klasse geeft aan op welke plaatsen en met welk type in de elektrische installatie overspanningsbeveiliging moet worden aangebracht. De verschillende typen van deze beveiliging zijn elk voor zich in staat een bepaalde hoeveelheid spanning af te leiden. Daarom spreekt men in plaats van zone-model ook wel van een gecoördineerde bliksembeveiliging. Het zone-model beperkt zich overigens niet alleen tot de energie voorziening in de installatie, maar beveiligt ook uw datanetwerk of zwakstroominstallaties. In de NPR 8110 wordt een meer concrete invulling gegeven van de diverse zones en toe te passen beveiligingen.

Combi-afleiders

De belangrijkste beveiliging in uw elektrische installatie wordt geplaatst direct in of nabij de hoofdverdeelinrichting omdat daar ook de hoofdaarding van het gebouw is aangebracht. In de meeste gevallen gaat het dan om bliksemstroombeveiliging, in termen van bliksembeveiliging, type 1 genoemd. Verder de installatie in volgen dan overspanningsbeveiligingen van het type 2 of 3. In sommige installaties is in de hoofdverdeelinrichting ook gevoelige besturingsapparatuur opgenomen. In dat geval is een type 1 beveiliging onvoldoende en moet tevens een type 2 beveiliging worden aangebracht. Veel fabrikanten van bliksembeveiliging hebben een zogenoemde combi-beveiliging, een combinatie van type 1 en 2 in het productassortiment. Dit component vervangt dan beide afzonderlijke beveiligingen.

Type combi-afleider

Het belang van een bliksemstroomafleider type 1 mag duidelijk zijn. Het component dient in staat te zijn hoge bliksemstromen af te leiden. Uit praktijk ervaringen is gebleken dat de tot op heden gebruikte componenten met een vonkbrugafleider goed voldoen aan de in de norm aangegeven afleidstromen. Een in veel gevallen goedkopere versie met varistorafleiders voldoet alleen als de producent verklaart dat het component gegarandeerd aan de juiste specificaties voldoet. Bij de keuze van het type beveiliging is dus behalve het type ook de productspecificatie van belang. Een geschikte afleider van het type 1 kenmerkt zich door een hoog afleidvermogen voor bliksemstromen met golfvorm 10/350 μs.

Uw elektrotechnisch adviseur helpt u graag met de keuze voor een juist uitgevoerde bliksembeveiliging met bijbehorende componenten in uw elektrische installatie.

Gerard Wessels

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.