Noodverlichting; onderhoud, beheer en centrale controle

• maart 04, 2022
• Advies elektrotechniek

Noodverlichting treft u aan in ieder gebouw van enige omvang. De bekende pictogrammen met de rennende figuurtjes herkennen we natuurlijk, maar zien we vaak onbewust. De noodverlichting in verkeersruimten of grotere ruimten valt al helemaal niet op. Ook niet als die verlichting onverhoopt niet werkt. Noodverlichting is een essentiële en meestal verplichte installatie ten behoeve van onze veiligheid in vluchtwegen en draagt bij aan de brandveiligheid van een gebouw.

Soorten noodverlichting

Noodverlichting bestaat in twee verschillende systemen. Het belangrijkste verschil bestaat uit een toegepast centraal of decentraal systeem. Een centraal systeem bestaat uit een aparte installatie die alleen de noodverlichting en pictogrammen voedt via een centraal opgestelde batterij. Zodra de reguliere netspanning wegvalt neemt de centrale batterij de voeding van de armaturen over. Een decentraal systeem bestaat uit dezelfde armaturen, maar dan elk voorzien van een eigen energiebron.

Onderhoud noodverlichting

Het Besluit bouwwerken leefomgeving, artikel 2.6 en het Arbo-besluit beschrijven een zorgplicht met betrekking tot de veiligheid van werknemers en technische installaties. Daaruit volgt dat een jaarlijkse controle van noodverlichting verplicht is. In hoofdzaal bestaat die controle uit inspectierondes, autonomietesten en functietesten van armaturen en systeem. De norm NEN-EN-50172, uitgewerkt in de ISSO-publicatie 79, biedt daarvoor goede handvatten. Bovendien moet die controle kunnen worden aangetoond. Dat kan door onderhoud, controle en beheer vast te leggen in een logboek.

Controle noodverlichting

De controle werd voorheen verzorgd door op locatie alle armaturen langs te lopen en de technische staat vast te stellen. Moderne systemen maken het inmiddels technisch mogelijk langs bedrade of draadloze weg een rapportage op te stellen. Daarmee wordt keurig de informatie geleverd over het functioneren van zowel centrale of decentrale armaturen. Controle op de technische staat van armaturen is één, maar het beheer in de vorm van de juiste pictogrammen op de juiste plaats moet toch altijd nog ter plekke worden uitgevoerd.

Decentrale energiebron

Gebruikelijk in decentrale armaturen voor noodverlichting is de toepassing van een accupakket. In oudere armaturen waren die accupakketten nodig voor het voeden van de TL-buis in het armatuur. Die TL-buis in combinatie met de noodzakelijke brandduur vereiste een redelijk accupakket. Die accupakketten gaan in de regel circa 4 jaar mee en moeten dan worden vervangen. Maar, sinds noodverlichting kan worden uitgevoerd met led lichtbronnen is het benodigde vermogen veel lager geworden. Een accupakket kan dan met een veel lager vermogen worden uitgevoerd. Er zijn inmiddels fabrikanten die in plaats van zo’n accupakket een zogenoemde supercondensator toepassen. Een supercondensator is onderhoudsvrij waardoor de levensduur van een dergelijke energiebron mogelijk kan oplopen tot 15 jaar. Bovendien worden in deze energiebron, in tegenstelling tot in accupakketten, veel minder of geen milieu onvriendelijke materialen gebruikt. Dat is duurzamer en verlaagt de onderhoudskosten.

Centrale controle

Meerdere fabrikanten maken de technische controle van noodverlichtingsarmaturen nu mogelijk met bedrade of draadloze systemen. Langs deze wegen wordt een uitgeputte accu, defecte lichtbron of een niet werkende driver op afstand opgemerkt. Maar, zoals eerder al opgemerkt een centrale monitoring op afstand maakt de periodieke inspectieronde niet overbodig. Een visuele blokkade van een noodverlichtingsarmatuur, een beschadigd of verkeerd geplaatst pictogram is niet meetbaar.

Meerwaarde centrale controle

Toch biedt een centrale monitoring wel degelijk voordelen. Een technisch mankement wordt immers veel sneller opgemerkt en blijft niet bestaan tot de jaarlijkse inspectieronde. Alle verzamelde informatie van armaturen wordt vastgelegd in het systeem en is, afhankelijk van de gekozen opties, toegankelijk via een webportal. Mankementen aan noodverlichtingsarmaturen leiden tot een gesignaleerd alarm op een dashboard of plattegrond. Een storing kan dan direct per e-mail worden verstuurd.

Digitaal logboek

Een bedraad of draadloos controle systeem maakt ook het bijhouden van een logboek eenvoudiger. Dat bijhouden van een logboek is niet alleen verplicht, maar daarnaast ook zeker zinvol. Met een digitaal logboek kan altijd en overal worden aangetoond dat een installatie conform de regelgeving wordt onderhouden, getest en beheerd. Ook na een onverhoopte calamiteit blijft het logboek immers beschikbaar. Een digitaal logboek maakt het eenvoudig aantoonbaar dat u als eigenaar, werkgever of beheerder aan de zorgplicht heeft voldaan.

Draadloze controle

Diverse fabrikanten leveren inmiddels centrale controle systemen bestaande uit Mesh-netwerken. Deze netwerken kenmerken zich door dynamiek en ingebouwde fail-safety. Alle netwerkonderdelen “zien” elkaar door gebruik te maken van zogenoemde nodes. Die nodes zijn ingebouwd in de armaturen voor noodverlichting. Een Mesh-netwerk blijft intact ook als een node tijdelijk door een obstakel wordt afgedekt of buiten bedrijf is. Dat gebeurt dan via andere nodes in de directe omgeving en dus meerdere transmissiepaden. Als “zelfhelend” netwerk is een dergelijk netwerk bij uitstek geschikt voor draadloos controle verkeer.

Uw onafhankelijk adviseur elektrotechniek helpt u graag met advies over de systeemkeuze, ontwerp en onderhoud van uw installatie voor noodverlichting.

Gerard Wessels

Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.