NEN 3140 scherpt onderhoud van elektrische installaties aan
- augustus 12, 2019
- Advies elektrotechniek
De norm NEN 3140 is in december 2018 op essentiële punten aangescherpt. In juli 2019 is nog een extra bijlage toegevoegd met “vakjargon”. Een elektrische installatie moet ten minste voldoen aan de normen die gelden bij de aanleg van die installatie. Dat is in de Omgevingsregeling geregeld en heeft daardoor een wettelijke grondslag. Maar net als bij vele andere gebruiksartikelen is onderhoud nodig om de veiligheid te kunnen blijven garanderen. Hoe zat het ook al weer met dat onderhoud?
Arbowet
De verplichting tot een veilige werkomgeving vloeit niet zo zeer voort uit de norm NEN 3140, maar in beginsel vanuit de Arbo-wet die in het Arbobesluit artikel 3.2, 3.4 en 3.5 aangeeft dat een arbeidsplaats niet alleen veilig moet zijn, maar dat een elektrische installatie veilig moet zijn ontworpen, aangelegd en worden onderhouden door daartoe deskundig en bevoegd personeel. De norm NEN 3140 gaat over hoe onderhoud van zowel de elektrische installatie als het onderhoud van elektrische arbeidsmiddelen veilig kan worden uitgevoerd. Volgens deze norm moeten een elektrische installatie en de elektrische arbeidsmiddelen die in een werkgevers-werknemers verband worden gebruikt onder de verantwoordelijkheid van een installatie verantwoordelijke (IV-er) vallen.
Opdrachtgever
Een belangrijk onderdeel van ieder gebouw is de elektrische installatie. Die installatie is in een gebouw de installatie waarmee of waaraan het meest wordt gewerkt. Al was het maar door lichtbronnen of smeltzekeringen te vervangen. Die werkzaamheden vallen dan onder het begrip arbeid en daarmee is de Arbowet dus van toepassing. Iedereen die opdracht geeft aan een ander om werkzaamheden te verrichten aan, met of nabij een elektrische installatie is in de zin van de Arbowet een opdrachtgever. Dat beperkt zich dus niet tot alleen een particuliere werkgever, maar ook een instelling of overheidsorganisatie zoals een gemeente is dus een opdrachtgever.
NEN 3140
De Arbowet schrijft een veilige werkomgeving voor. De Arbowet schrijft echter niet voor hoe dat moet. Daarvoor zijn voorschriften en normen opgesteld. Voorschriften voor onderhoud worden meestal opgesteld door een fabrikant, leverancier of de installateur van een installatie. Normen worden vaak mondiaal opgesteld of op nationaal niveau daarvan afgeleid. In Nederland is op basis van de Europese norm NEN-EN 50110 de norm NEN 3140 opgesteld waarin veilig werken aan, met en nabij elektrische installaties en met elektrische arbeidsmiddelen wordt beschreven. De norm zelf is overigens geen wettelijke verplichting, maar is wel het minimale niveau waaraan veilig werken wordt getoetst.
Installatie verantwoordelijke
Elke werkgever is eindverantwoordelijk voor veiligheid binnen de werkomgeving. Die verantwoordelijkheid kan worden opgedeeld naar bepaalde onderdelen van veiligheid. Zo kan voor elektrische veiligheid een specifieke verantwoordelijke worden aangewezen. De norm NEN 3140 benoemt voor deze verantwoordelijkheid een installatie verantwoordelijke. De werkgever bepaalt voor welke delen van de elektrische veiligheid deze persoon verantwoordelijk is. Overigens kan een installatie verantwoordelijke ook een rechtspersoon zijn, bijvoorbeeld een (huis)installateur. Dat houdt dus ook in dat er meerdere installatie verantwoordelijken kunnen zijn binnen een organisatie met ieder een afzonderlijk deel van die elektrische veiligheid. Een goede onderlinge coördinatie is dan wel een vereiste.
Verantwoordelijkheden IV-er
In de vernieuwde editie van de norm NEN 3140 is aandacht besteed aan het meer specifiek maken van taken en verantwoordelijkheden. Zo is een specifieke bijlage toegevoegd waarin de verantwoordelijkheden van een installatie verantwoordelijke (IV-er) zijn beschreven. Om die verantwoordelijkheden te kunnen dragen zijn een organisatie, bevoegdheden en middelen noodzakelijk. Daarin moet een werkgever bij het aanstellen van een IV-er faciliteren. Het opzetten van die organisatie en het borgen van de veiligheid is dan een taak van de IV-er.
Inspectie en frequentie
Om de veiligheid van een elektrische installatie of elektrische arbeidsmiddelen te kunnen borgen zijn met regelmaat inspecties noodzakelijk. De IV-er bepaalt welke inspecties en met welke regelmaat die inspecties moeten worden uitgevoerd. Ook is het de taak van de IV-er de inspectie resultaten te beoordelen en, voor zover nodig, herstelmaatregelen te laten nemen. In de norm NEN 3140 is een praktische richtlijn opgenomen voor het bepalen van die inspectiefrequentie.
Niveau van inspectie
Een veel voorkomende misvatting is dat een inspectie moet plaatsvinden aan de hand van het niveau waarop de elektrische installatie destijds is ontworpen en gebouwd. Hoofdstuk 4 van de norm NEN 3140 beschrijft onder andere de uitgangspunten van veilig werken aan, met of nabij een elektrische installatie. Veilig werken is uitdrukkelijk niet gebonden aan een bepaalde periode, maar aan het actuele begrip van veilig werken. Een installatie moet daarom worden getoetst aan de veiligheid van nu, afgezet tegen de ontwerpeisen en de bouw van destijds. Daaruit zullen naarmate de installatie ouder wordt grotere verschillen ontstaan. Het is de verantwoordelijkheid van de IV-er te beoordelen of de ontwerpeisen en de bouw van destijds nog voldoen aan de veiligheidseisen van nu. Daaruit kan dus een eventuele aanpassing van de installatie volgen om veilig werken te kunnen blijven garanderen. Het gaat dus niet alleen om in stand houden van de veiligheid, maar zeker ook om het voortdurend evalueren van die veiligheid.
Uw onafhankelijk adviseur elektrotechniek helpt u graag met het toepassen van de norm NEN 3140 of het aanpassen van uw elektrische installatie om veilig werken te kunnen garanderen.
Gerard Wessels
Adviseur elektrotechniek bij Wesselektro advies in Houten. Gespecialiseerd in ontwerp, advies, beoordeling en technisch beheer van elektrische installaties in gebouwen en de volledige technische inrichting van server- of computerruimten. Hij stelt uw PvE op, schrijft uw Functioneel Bestek of verzorgt projecttoezicht.
